طرح توجیهی گل و گیاهان زینتی بخش 2
مشكل اساسي در بازار اين بخش بحث سامان‌دهي گل و گياه است كه در اين زمينه پايانه‌ها بسيار تأثيرگذار بوده و هم‌چنين راه‌اندازي و بهينه كردن وضعيت حمل و نقل و اضافه كردن كانتينرهاي سردخانه‌دار به ناوگان زميني، دريايي و حمل مناسب در فرودگاه‌ها تأثير بسيار مثبتي در صادرات گل و گياه دارد.
اين در حالي است كه هم اكنون سطح زيركشت گل و گياه اعم از فضاي باز و گلخانه‌اي حدود چهار هزار و چهارصد و چهل هكتار است و يك ميليارد و چهارصد و هشتاد و شش ميليون گل شاخه بريده، صد و بيست ميليون درخت و درختچه و حدود سي و هشت ميليون گلدان گياهان زينتي، تحت عنوان گياهان آپارتماني در سال جاري در كشور توليد شده است.
در نه ماه سال 86 صادرات گل و گياه، با رشد۶۹۰ درصد نسبت به سال قبل به ۹/۵ ميليون دلار رسيده و پيش‌بيني مي‌شود با راه‌اندازي پايانه‌هاي گل و گياه به‌خصوص پايانهي مركزي و دو پايانهي معين شهرستان محلات و دزفول وضعيت بهتري در صادرات اين محصول ايجاد شود (کيايي، 1386، ص 9).
ب) بررسي جايگاه استان قم در صنعت جهاني گل و گياه
استان قم با وسعت تقريبي 11238 کيلومتر مربع در موقعيت 34 درجه و 8 دقيقه تا 35 درجه و 11 دقيقه عرض جغرافيايي و 50 درجه و 6 دقيقه تا 52 درجه و 3 دقيقه طول جغرافيايي قرار گرفته است. اين استان تقريباً در مرکز ايران قرار دارد و مساحت آن 14631 کيلومتر (با احتساب سطح درياچه نمک) است. مساحت استان برابر 89/0 % کل مساحت ايران است. اقليم اکثر مناطق اين استان، نيمه بياباني يا تابستاني گرم و خشک و زمستاني کم و بيش سرد است (رحمتي‌زاده، 1377، ص 22).
تمامي تجزيه و تحليل‌ها درباره ی نمونه ی آب و خاک در قم در آزمايشگاه‌هاي آب و خاک سازمان جهاد کشاورزي اين استان آزمايش مي‌شود و يافته‌هاي آنان به عنوان يکي از منابع تحقيق حاضر از طريق مصاحبه با کارشناسان مربوطه و مطالعه‌ي اسناد و مدارک، مورد استفاده قرار گرفته است (سازمان جهاد کشاورزي، 1385، ص 36). به‌‌رغم وضعيت نامناسب اقليمي قم، واحدهاي گلخانه‌اي نسبتاً گسترده‌اي در اين شهر احداث شده است.
طبق بررسي‌هاي به عمل آمده از واحد گلخانه‌هاي سازمان جهاد کشاورزي استان قم، اطلاعات زير در مورد گلخانه‌هاي استان گردآوري شده است. تعداد گلخانه‌هاي موجود در استان به 110 واحد مي‌رسد و مساحت کل گلخانه‌ها بالغ بر 18 هکتار مي‌شود که شامل موارد زير مي‌شود:
ـ سطح زير کشت گل و گياهان زينتي2/0 هکتار(2000 متر)
ـ سطح زير کشت سيفي (خيار و فلفل)8/17 هکتار
ـ سطح زير کشت خيار6/16 هکتار
ـ سطح زير کشت فلفل2/1 هکتار(120000 متر)
طبق آمار ياد شده مي‌توان دريافت که از کل مساحت گلخانه‌هاي استان حدوداً يک درصد اختصاص به توليد گل دارد و بقيه در توليد سيفي فعاليت دارند. لازم به يادآوري است کشت گل در اين استان توسط افراد غيربومي به صورت پيمانکاري و عرضه‌ي غيرمستقيم به بازار مصرف انجام مي‌شود و توزيع‌كنندگان گل در قم، گل‌هاي خود را از بازار تهران، تهيه مي‌كنند. با توجه به شرايط نامطلوب آب و هوايي در سطح استان، مراکز کشت گل و گياه به صورت غيرگلخانهاي وجود ندارد.
محصولات سيفي مستقيماً به بازار تره‌بار عرضه مي‌شود. بسته‌بندي سيفي و خيار به صورت کارتني (20 کيلويي) است و مشتريان بازار تره‌بار قم را عموم مردم تشکيل داده و منحصر به قشر خاصي نيستند. به دليل پيشي گرفتن زياد تقاضا بر عرضه نيازي به تبليغات محصولات گلخانه‌اي احساس نمي‌شود و تبليغات صرفاً در حد نوشتن روي کارتن است.
حدود 18 هکتار گلخانه ياد شده به شکل زير در سطح استان قم پراکنده شده‌اند:
حدود 12 هکتار(70%) از گلخانه‌ها در خلجستان است. از اين 12 هکتار يک گلخانه‌ي 2000 متري در خلجستان وجود دارد که صرفاً به توليد گل مي‌پردازد؛
حدود 5 هکتار در جاده کاشان؛
5000 متر در جعفرآباد؛
5000 متر در کهک.
گل‌هايي که براي مصرف در قم عرضه مي‌شود عمدتاً از بازار گل تهران و گل‌هاي زينتي و گلداني از محلات تهيه مي‌شود. قابل ذكر است که گل‌هاي وارد شده به قم از نظر کيفيت درجه ی چهار هستند. طبق اطلاعات به دست آمده از کارشناسان مربوط، استان قم براي مصرف گل، محلي از اعراب ندارد و سطح تقاضا براي اين محصول بسيار پايين است (سازمان جهاد کشاورزي، 1385، ص 23). از اين‌رو لازم است که محصولات گل و گياه زينتي متناسب با تقاضاي تهران توليد شود و بخش محدودي از محصولات به بازار قم عرضه شود.
هدف اصلي اين تحقيق، بررسي و شناسايي زمينه‌هاي تشکيل و توسعه‌ي تعاوني‌هاي پرورش گل و گياهان زينتي در استان قم است و اهداف فرعي زير براي آن دنبال شده است:
بررسي و شناسايي زمينه‌هاي کشت محصول مناسب؛
مطالعه و بررسي ظرفيت‌ها و پتانسيل‌هاي استان قم (با تأکيد بر منطقه ی خلجستان) در زمينه‌ي کشت گل‌ها و گياهان زينتي؛
بررسي و شناسايي کيفيت توزيع گل‌ها و گياهان زينتي؛
شناسايي مکانيزم‌هاي موجود توزيع گل‌ها و گياهان زينتي در سطح استان؛
آسيب شناسي و ارائه‌ي راه‌کارهاي کاربردي جهت تقويت و توسعه‌ي صنعت پرورش گل‌ها و گياهان زينتي در نواحي و بخش‌هاي مختلف استان؛
بررسي و توجيه اقتصادي راه‌اندازي تعاوني‌هاي گل و گياه در سطح استان در چارچوب مباحث مربوط به ارزيابي طرح‌هاي اقتصادي.
با توجه به اين که تحقيق حاضر با هدف رفع برخي از مشکلات عمومي و اجتماعي استان انجام شده و يافته‌هاي حاصل از آن توسط اداره كل تعاون استان استفاده مي‌شود، اين تحقيق از نظر هدف در زمره‌ي تحقيقات کاربردي است. از سوي ديگر چون اين تحقيق، وارد جامعه آماري شده و به صورت ميداني به تحقيق و بررسي مي‌پردازد، در زمره‌ي تحقيقات پيمايشي به شمار مي‌رود. از حيث نحوه‌ي گردآوري اطلاعات نيز اين تحقيق جزو تحقيقات اکتشافي بوده و درصدد يافتن زمينه‌هاي راه‌اندازي و گسترش شرکت‌هاي تعاوني پرورش گل و گياهان زينتي است (سرمد، 1378، ص 82-79).
پرسشنامه: جهت بررسي جامعه‌ي آماري توزيع‌کنندگان (گل‌فروشي‌ها)، پرسشنامه‌اي تدوين و با استفاده از روش نمونه‌گيري اطلاعات آن‌ها گردآوري شد.
مصاحبه: براي بررسي، نظرات کارشناسان مربوطه در سازمان جهاد کشاورزي استان قم، با افرادي که به نوعي در زمينه‌ي پرورش گل و گياه صاحب نظر بوده‌اند و کساني که در شهر محلات تجربه‌ي موفقي در اين زمينه داشته‌اند، مصاحبه‌هايي انجام شد.
مطالعه ی اسناد و مدارک: براي بررسي تجربه‌ي ساير مراکز توليدکننده‌ي گل به گزارش‌ها و مستندات موجود مراجعه كرده تا از تجربيات آن‌ها الگوي مناسب اتخاذ شود. بررسي تجربه‌هاي موفق ساير شرکت‌ها که در قالب مقاله يا مصاحبه گردآوري شده است به عنوان اسناد و مدارک مفيد راه‌گشاي اين تحقيق بوده است.
اين تحقيق در طي يک دوره 11 ماهه از آذر 1385 تا آخر آبان 1386 انجام پذيرفت. از بعد قلمرو مکاني تحقيق حاضر با توجه به عنوان و موضوع تحقيق، استان قم با محوريت بخش خلجستان است.
با توجه به موضوع و اهداف اين تحقيق، جامعه ی آماري عبارتند از :
الف) توليدکنندگان محصولات گل و گياهان زينتي در شهر محلات و قم که در اين زمينه تجربه دارند؛
ب) توزيع کنندگان محصولات گل و گياهان زينتي در سطح استان قم؛
ج) کارشناسان متخصص پرورش گل و گياهان زينتي استان قم.
بر اساس مطالعات اوليه در سطح استان، فقط يك توليدکننده در مجتمع كوثر خلجستان وجود دارد. از اين رو با تعدادي از توليدکنندگان گل در شهر محلات مصاحبه شده و در مجموع در اين تحقيق به عنوان نمونه با 26 نفر مصاحبه انجام شد. از ميان توزيع کنندگان گل نيز در سطح استان با 25 نفر از طريق توزيع و تكميل پرسشنامه نظرسنجي انجام شد. در بين کارشناسان مربوطه نيز با پنج نفر کارشناس در زمينه‌ي توليد محصولات گلخانه‌اي و غيرگلخانهاي مصاحبه شده است. حجم نمونه به حدي است كه معرف خوبي براي جامعه ی آماري باشد.
براي بررسي توجيه اقتصادي توليد گل يک نمونه از توليد گلخانه‌اي و يک نمونه غيرگلخانهاي (هر سيستم به طور نمونه 1000 متر) در منطقه‌ي خلجستان با استفاده از تكنيك هزينه- فايده بررسي شده و با موارد مشابه در شهر محلات از نظر توجيه اقتصادي مقايسه شد.
به‌طور كلي منظور از طرح، مجموعه ی فعاليت‌هاي منطقي است كه براي تحقق، هدف يا اهداف معيني انجام مي‌شود. در طرح‌ها بايد مشخص شود فعاليت‌ها چگونه با چه هزينه‌اي، توسط چه كساني، در چه مدتي و با چه درآمدهايي انجام مي‌شود (نظرپور، 1384، ص 1). در اين بخش کليه‌ي اطلاعات لازم مالي و اقتصادي طرح ارائه مي‌شود.
1. بررسيِ هزينه‌هاي طرح
بررسي هزينه‌هاي طرح در سه قسمت بايد انجام شود:
الف) هزينه‌هاي دوره‌ي سرمايه‌گذاري طرح ( سرمايه ی ثابت طرح)؛
ب) هزينه‌هاي دوره‌ي بهره‌برداري؛
ج) ميزانِ سرمايه ی در گردش.
اكنون به تفصيل اجزاي اين هزينه‌ها را بررسي مي‌كنيم:
الف) هزينه‌هاي دوره‌ي سرمايه‌گذاري طرح
براي اجراي طرح به تجهيزاتي نيازمنديم كه خريداري و نصب شده و طي دوران بهره‌برداري استفاده مي‌شود. در واقع ارزش پولي اين دارايي سرمايه‌ي ثابت مؤسسه را تشكيل مي‌دهد. دارايي‌هاي ثابت به دو گروه تقسيم مي‌شوند: يك دسته از آن‌ها كه به مرور زمان فرسوده مي‌شوند (مثل ماشين‌آلات و ساختمان) اما دسته ديگر، مرور زمان تأثيري بر آن‌ها ندارند، مثل زمين.
اقلام تشكيل‌دهنده ی سرمايه‌گذاري ثابت در توليد گل
ساختِ انبار؛
ساختِ استخرِآب؛
ساختمانِ گلخانه (اسكلتِ گالوانيزه با پوششِ پلاستيك)؛
سيستمِ آبياريِ قطره‌اي؛
تأسيسات گرمادهي (دو عدد بخاری گلخانه‌اي)؛
سيستمِ تهويه (دو عدد وسیله خنک کننده)؛
ساير هزينه‌ها (امتياز و انتقال برق، تأسيسات برق‌كشي، امتياز انتقال گاز، امتياز و انتقال تلفن).
لازم به يادآوري است كه در حالت غيرمسقف هزينه‌هاي مربوط به ساختمان گلخانه، تأسيسات گرمادهي و سيستم تهويه، صفر منظور شده است.
ب) هزينه‌هاي دوره‌ي بهره‌برداري
هزينه‌ي تسطيح و زهكشي زمين؛
منابع و مواد اوليه؛
هزينه‌ي انرژي و سوخت (مصرف برق و گاز)؛
هزينه‌ي منابع انساني؛
هزينه‌ي اجاره ی زمين؛
هزينه‌ي تعمير و نگهداري؛
هزينه‌ي دور ريز؛
هزينه‌ي حمل و نقل (انتقال منابع و مواد اوليه)؛
هزينه‌هاي پيش‌بيني نشده؛
نرخ سود در عقود با بازدهي ثابت.